Τις τελευταίες εβδομάδες στα ΜΜΕ γίνεται αναφορά σε έναν νέο ιό που έκανε την εμφάνισή του, τον ιό Ζίκα. Μάλιστα, η έξαρση του ιού περιγράφεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) ως μία «επείγουσα κατάσταση Δημόσιας Υγείας με παγκόσμιο ενδιαφέρον» (1-2-2016). Από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Ιανουάριο του 2016, περίπου 4.200 περιστατικά εμβρυικής-νεογνικής μικροκεφαλίας έχουν αναφερθεί στη Βραζιλία, τα οποία αποδίδονται στον ιό Ζίκα. Μέχρι τώρα εμβόλιο για τον ιό Ζίκα δεν έχει παρασκευαστεί. Οπότε, οφείλουμε να ακολουθούμε οδηγίες προφύλαξης που μας δίνουν οι ειδικοί. 

Από τη Δρ Αγγελική Αντωνάκου*

Ιστορικά στοιχεία

Ο ιός Ζίκα δεν είναι ένας νέος ιός. Πρώτη φορά εντοπίστηκε σε μαϊμού στο δάσος Ζίκα, στην Ουγκάντα το 1947. Πρώτη φορά απομονώθηκε σε άνθρωπο το 1952 στην Ουγκάντα και την Τανζανία. Στη συνέχεια αναφέρονται περιστατικά σε περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και νησιών του Ειρηνικού αλλά τις τελευταίες δεκαετίες βρισκόταν σε ύφεση.

Το 2007 επανεμφανίστηκε σε ένα νησί της Μικρονησίας, το 2013 σε νησιά της Γαλλικής Πολυνησίας και το 2014 στα νησιά του Πάσχα. Πρόκειται για ένα φλαβινοϊό που μεταδίδεται με το δάγκωμα των κουνουπιών Aedes- τα οποία σε αντίθεση με τα κουνούπια που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα, τσιμπούν στη διάρκεια της ημέρας, κυρίως το μεσημέρι και αργά το απόγευμα.

Τα πρώτα κρούσματα της παρούσας έξαρσης αναφέρθηκαν στη Βραζιλία το καλοκαίρι του 2015. Από τον Οκτώβριο του 2015, ουσιαστικά στη Βραζιλία ο ιός Ζίκα δημιούργησε μία ιδιαίτερη επιδημία. Μία επιδημία που στον γενικό πληθυσμό δεν επιφέρει σοβαρά προβλήματα.

Κλινική εικόνα

Το 80% των πασχόντων δεν εμφανίζει συμπτώματα και δεν γνωρίζει ότι φέρει τον ιό. Η κλινική εικόνα των υπολοίπων είναι αυτή μίας απλής ίωσης με βήχα, ήπιο πυρετό, εξάνθημα- κάποιες φορές με φαγούρα, πόνο στις αρθρώσεις και στους μύες, πονοκέφαλο και ερυθρότητα στα μάτια ή/και επιπεφυκίτιδα.

Μετά από κάποια ανησυχητικά ευρήματα στην Κολομβία, οι επιστήμονες φοβούνται ότι μπορεί η μόλυνση με τον ιό Ζίκα να συνδέεται σε κάποιες περιπτώσεις και με εμφάνιση παράλυσης. Ωστόσο, είναι ένα θέμα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης και ελέγχου, προτού προβούμε σε περαιτέρω επισημάνσεις για τον γενικό πληθυσμό.

Μετά το τσίμπημα από το μολυσμένο κουνούπι, συνήθως μέσα σε 3-12 ημέρες, θα εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα. Στη συνέχεια, η διάρκεια της νόσου είναι σύντομη, συνήθως 2-7 ημέρες, ενώ έχει παρόμοια εικόνα με τον Δάγκειο πυρετό, που είναι συχνός σε περιοχές που παρουσιάζει έξαρση και ο ιός Ζίκα.

Τρόποι μετάδοσης

Κατεξοχήν με το τσίμπημα από μολυσμένο θηλυκό κουνούπι. Ωστόσο, έχουν καταγραφεί περιστατικά μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σεξουαλικής επαφής (ο ιός έχει ανιχνευθεί στο σπέρμα), μέσω μετάγγισης μολυσμένου αίματος και διαμέσου του πλακούντα από τη μητέρα στο έμβρυο.

Ιός Ζίκα & κύηση

Από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Ιανουάριο του 2016, περίπου 4.200 περιστατικά εμβρυικής-νεογνικής μικροκεφαλίας έχουν αναφερθεί στη Βραζιλία, τα οποία αποδίδονται στον ιό Ζίκα. Βέβαια, οι επιστήμονες ακόμη δεν έχουν καταφέρει να εξακριβώσουν τον ακριβή μηχανισμό με τον οποίο ο ιός επηρεάζει την εμβρυική ανάπτυξη. Ωστόσο, η ραγδαία αύξηση εμβρύων και νεογνών που γεννιούνται με σπάνιες γενετικές ανωμαλίες, κυρίως μικροκεφαλία, αλλά και με το σύνδρομο Guillain-Barré, καθώς και με άλλα νευρολογικά και αυτοάνοσα σύνδρομα, σε συνδυασμό με την ανίχνευση του ιού σε δείγματα αμνιακού υγρού πασχόντων εμβρύων, οδήγησε τόσο τις υγειονομικές Αρχές στην Βραζιλία, όσο και τον Π.Ο.Υ., να δηλώσουν ότι φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση του ιού Ζίκα με τις συγκεκριμένες γενετικές ανωμαλίες.

Τρόποι καταπολέμησης

Ο ιός μεταδίδεται κατεξοχήν με το τσίμπημα των κουνουπιών, ενώ εμβόλιο ή αντιικά φάρμακα δεν υπάρχουν, τουλάχιστον όχι ακόμη. Σήμερα, ο Π.Ο.Υ. αναφέρει ότι ο ιός ευδοκιμεί σε χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής (Μεξικό, χώρες της Καραϊβικής, Κολομβία, Εκουαδόρ, Βολιβία, Παραγουάη, Βραζιλία κ.α.).

Με ψεκασμούς με εντομοκτόνα σε λιμνάζοντα νερά και σε πολυσύχναστες περιοχές και την εκπαίδευση των κατοίκων να αδειάζουν τακτικά τα στάσιμα νερά, οι υγειονομικές Αρχές προσπαθούν να τον καταπολεμήσουν.

Τι ισχύει για την Ευρώπη και την Ελλάδα

Στην Ευρώπη ήδη έχουν καταγραφεί τα πρώτα κρούσματα σε άτομα που είχαν ταξιδέψει στις παραπάνω περιοχές, ενώ ήδη καταγράφεται το πρώτο κρούσμα σε έγκυο στην Ισπανία, που γύρισε επίσης από ταξίδι σε χώρα που ο ιός είναι σε έξαρση. Ο Π.Ο.Υ., σε πρόσφατη επίκαιρη συνεδρίασή του, αναφέρει ότι είναι θέμα χρόνου να μεταφερθεί ο ιός στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη. Τι μπορεί να γίνει; Ουσιαστικά μέχρι οι επιστήμονες να ανακαλύψουν κάποιο εμβόλιο ή φάρμακο έναντι του ιού, οι πολίτες φέρουν την κατεξοχήν ευθύνη της προστασίας τους.

Οι υγειονομικές Αρχές της Μεγάλης Βρετανίας συστήνουν σε εγκύους γυναίκες ή σε γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν να μην ταξιδεύουν στις περιοχές που ο ιός εμφανίζει έξαρση. Εάν δεν μπορούν να αποφύγουν το ταξίδι, το Βασιλικό Κολλέγιο των Μαιευτήρων και Γυναικολόγων εξέδωσε οδηγίες προς τις γυναίκες να φροντίσουν για την προστασία τους, φορώντας ρούχα που θα καλύπτουν το σώμα τους και χρήση εντομοαπωθητικών. Αναφέρουν μάλιστα ότι «εντομοαπωθητικά με συγκεντρώσεις DEET έως και 50% είναι ευρέως διαθέσιμα και είναι ασφαλή για τις εγκύους». Επιπλέον, συστήνουν να αποφύγουν τη σύλληψη για τουλάχιστον 28 ημέρες από την επιστροφή τους.

Σε συντρόφους γυναικών που είτε είναι έγκυοι είτε επιθυμούν να τεκνοποιήσουν και επιστρέφουν από χώρα που ο ιός Ζίκα βρίσκεται σε έξαρση, συστήνεται χρήση προφυλακτικού για 28 ημέρες από την επιστροφή τους εάν δεν εκδηλώσουν συμπτώματα και για 6 μήνες εάν εκδηλώσουν συμπτωματολογία και εργαστηριακά επιβεβαιωθεί ότι νοσούν από τον ιό Ζίκα.

Οι υγειονομικές Αρχές έχουν καταλήξει σε αλγόριθμους για την έγκαιρη αναγνώριση τυχόν νοσούντων εγκύων από τους επαγγελματίες υγείας. Γενικά, συστήνεται σε εγκύους που έχουν συμπτωματολογία, ή υποπτεύονται ότι μπορεί να έχουν επιμολυνθεί, να το αναφέρουν άμεσα στον ιατρό ή τη μαία τους, ώστε να ελεγχθούν εάν τυχόν φέρουν τον ιό (υπάρχει εξέταση αίματος και ούρων) και να τεθούν σε αυστηρό υπερηχογραφικό έλεγχο της ανάπτυξης του εγκεφάλου και του κρανίου του εμβρύου τους.

Συμπερασματικά

Μέχρι να βρεθεί εμβόλιο ή αντιικό φάρμακο έναντι του ιού Ζίκα, οι έγκυοι και οι γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές. Ακόμα δεν υπάρχει ουσιαστικός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα, ωστόσο είναι μία κατάσταση που, όπως η Διεθνής Κοινότητα, έτσι και οι Ελληνικές Αρχές οφείλουν να παρακολουθούν στενά και να ενημερώνουν κατάλληλα το κοινό.

Δείτε το video του Π.Ο.Υ. για τον ιό Ζίκα

Πηγές

• https://www.gov.uk/government/organisations/public-healthengland
• https://www.gov.uk/topic/health-protection/infectious-diseases
• https://www.rcog.org.uk/en/news/interim-clinical-guidelines-on-zika-virus-infection-and-pregnancy
• http://www.who.int/mediacentre/factsheets/zika/en

*H Δρ. Αγγελική Αντωνάκου είναι Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Μαιευτικής, Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης.

Video με απαντήσεις για την εμβρυική-νεογνική μικροκεφαλία