Το γράμμα της Αντζελίνα Τζολί (Α.Τ.) προς τις γυναίκες έφερε στο προσκήνιο μέσω star system το ζήτημα του καρκίνου του μαστού και της αντιμετώπισής του. Αυτό είναι χρήσιμο και κοινωφελές, αρκεί να φύγει κανείς από τις ηθικολογίες, τις συναισθηματικές εκρήξεις που πιο πολύ συσκοτίζουν παρά φωτίζουν την επιστημονική πραγματικότητα. Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά, όχι να τρομοκρατηθούμε, αλλά να προλάβουμε.
Η “προσωπική επιλογή” της Α.Τ. είναι η πρώτη και κυρίαρχη πρόταση της Ιατρικής προς όσες έχουν το ογκογονίδιο του καρκίνου του μαστού και στο ιστορικό τους συγγενή Α΄ βαθμού με καρκίνο του μαστού. Εάν η γυναίκα δεν θέλει, τότε συνιστάται κατ’ έτος μαστογραφία, υπέρηχο και μαγνητική τομογραφία. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Η ίδια πρόταση ισχύει και ίσχυε πριν την ανακάλυψη των ογκογονιδίων για περίπτωση που τυχαία βρισκόταν ατυπία ή λοβιακός μη διηθητικός καρκίνος. Και πάλι η συζήτηση άρχισε με όρους star system. Ήταν τότε η γυναίκα του Ρήγκαν, προέδρου των ΗΠΑ, η σημερινή Α.Τ.
Η μαστεκτομή προλαμβάνει τον καρκίνο του μαστού 100%. Η σύνθετη παρακολούθηση αντιμετωπίζει τον καρκίνο σε πολύ αρχικά και θεραπεύσιμα στάδια κατά 90%. Για να καταλάβει κανείς γιατί η απλή μαστεκτομή είναι η πρώτη και κυρίαρχη πρόταση, θα πρέπει να πάρει κανείς υπ΄όψιν τα εξής: μια γυναίκα με θετικά ογκογονίδια και συγγενή Α΄ βαθμού με καρκίνο του μαστού, έχει 50% μέχρι την ηλικία των 50 χρόνων και 85% μετά να αναπτύξει καρκίνο του μαστού -ποσοστό τρομακτικά υψηλό αν υπολογίσει κανείς ότι το αντίστοιχο στον γενικό πληθυσμό είναι 5/1000.
Την επιλογή αυτή κάνει ευκολότερη, όταν περάσει το πρώτο σοκ, η τεράστια πρόοδος της αισθητικής χειρουργικής αποκατάστασης του μαστού. Δεν είναι χωρίς σημασία, επίσης, το γεγονός ότι στον ανεπτυγμένο κόσμο, στην εποχή μας, η πλαστική στήθους για αισθητικούς λόγους είναι μια διαδεδομένη επέμβαση, πολυσυζητημένη έως “πολυπόθητη” χωρίς ταμπού.
Δεν αρκεί η ύπαρξη των ογκογονιδίων για να γίνει καρκίνος. Πρέπει να συνδυάζεται και με άλλους παραμέτρους, με κυριότερη την ύπαρξη συγγενούς Α΄ βαθμού με καρκίνο μαστού. Στο σύνολο του γενικού πληθυσμού στη Ν. Ευρώπη, έχει υπολογιστεί ότι τα ογκογονίδια υπάρχουν στο 10% των γυναικών. Αν συνυπολογιστεί ότι το 5/1000 των γυναικών θα κάνει καρκίνο του μαστού, τότε τα ογκογονίδια ευθύνονται για το 0.5/1000. Αυτή η ανάλυση είναι χρήσιμη γιατί μας οδηγεί στο να δώσουμε βάρος στην πρόληψη μέσα από τις κλασσικές μορφές της μαστογραφίας, τους υπερήχους, της ψηλάφησης και της αυτόψηλάφησης. Μόνο οι γυναίκες που έχουν συγγενή Α΄ βαθμού με καρκίνο μαστού θα βοηθηθούν από την αναζήτηση των ογκογονιδίων. Όχι υστερία, λοιπόν, αλλά συνεπή και σταθερή πρόληψη μέσω των κλασικών μεθόδων.
Εντάξει λοιπόν, αυτά λέει η Ιατρική στην υπηρεσία της πρόληψης του καρκίνου του μαστού. Στην κοινωνία όμως στην πράξη, εκεί που η πρόληψη σώζει ζωές, τι γίνεται; Εκεί ή Ιατρική αφήνεται στα οικονομικά συμφέροντα και στις οικονομικές δυνατότητες. Εκεί η Ιατρική γίνετε ταξική. Ο πλούσιος αλλιώς, ο φτωχός αλλιώς.
Ας δούμε δυο ζητήματα που προκύπτουν:
- Η εξέταση για ογκογονίδια του μαστού κοστίζει περίπου 2000ευρώ. Μαζί με την προληπτική μαστεκτομή και ανάπλαση στήθους, το κόστος αγγίζει τις 15-20000 ευρώ.Καμία δημόσια ή ιδιωτική ασφάλεια δεν το καλύπτει στην χώρα μας. Και πώς να το καλύψει όταν δεν καλύπτεται καν η προληπτική μαστογραφία (πράγματι οι γιατροί για να το καλύψουμε αναγκαζόμαστε να διαγνώσουμε σε πολλές περιπτώσεις ανύπαρκτες αιτίες, όπως μαστοδυνία, ογκίδιο μαστού, έκκριμμα θηλής κ.α.).Δεν συζητάμε βέβαια την κάλυψη μαγνητικής.
- Τα ογκογονίδια (και όχι μόνον του μαστού) είναι μια θαυμάσια ανακάλυψη που πολλά μπορεί να προσφέρει στην πρόληψη του καρκίνου. Θα γίνει αυτό σε κοινωνικό επίπεδο; Γιατί δεν είναι έξω από τη λογική της Οικονομίας της Αγοράς η χρήση τους, όχι για πρόληψη, αλλά π.χ. για αποκλεισμό από την κοινωνική ή ιδιωτική ασφάλιση, ή να αποτελέσουν λόγο μη πρόσληψης ή απόλυσης από την εργασία.
Τα πιο πάνω θέματα προκαλούν πιθανώς απογοήτευση. Θα είναι πιο καλό όμως, να αποτελέσουν στόχους διεκδικητικούς από τα κοινωνικά κινήματα.
Γιαννής Μουζάλας
χειρούργος γυναικολόγος, μαιευτήρας
σ.σ.: το άρθρο αυτό γράφτηκε (λίγο βιαστικά είναι η αλήθεια) μετά από πολύωρη συζήτηση με τον πρ. διευθυντή της κλινικής Μαστού του Αγ. Σάββα Χαρίλαο Πατέρα (και δάσκαλό μου). Τα όποια λάθη όμως είναι δικά μου.